04 Ιούλ Οστεοπόρωση
Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, ”η οστεοπόρωση αποτελεί μια συστηματική πολυπαραγοντική σκελετική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από μείωση της οστικής μάζας και αλλοίωση της μικροαρχιτεκτονικής δομής του οστίτη ιστού που οδηγεί σε αυξημένη ευθραυστότητα των οστών και σε αυξημένη επιρρέπεια για κατάγματα”. Είναι το πιο συχνό μεταβολικό νόσημα του σκελετού, με ταυτόχρονη ελάττωση της ανόργανης και της οργανικής θεμέλιας ουσίας του οστού και προσβάλλει κυρίως τις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση. Τα πρώτα 5 με 10 χρόνια από την έναρξη της εμμηνόπαυσης παρατηρείται ταχεία απώλεια οστικής πυκνότητας που ανέρχεται στο 2−3% το χρόνο. Στις ηλικίες άνω των 50 ετών οι πιθανότητες εμφάνισης μείζονος οστεοπορωτικού κατάγματος είναι 20% για τους άνδρες και 50% για τις γυναίκες. Η πυκνότητα του οστού και η οστική δομή είναι οι παράγοντες ”κλειδιά” που επηρεάζουν την αντοχή του οστού και επομένως την ευθραυστότητα.
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ
Οι παράγοντες κινδύνου για την οστεοπόρωση σχετίζονται είτε με την έλλειψη οιστρογόνων είτε με άλλους παράγοντες που επηρεάζουν το μεταβολισμό των οστών όπως:
- φύλο
- ηλικία
- Καυκάσια/ Ασιατική φυλή
- οικογενειακό ιστορικό οστεοπόρωσης
- χαμηλό σωματικό βάρος σε σχέση με το ύψος
- πρώιμη εμμηνόπαυση
- παρατεταμένη προεμμηνοπαυσιακή αμηνόρροια
- χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης στους άνδρες
- μειωμένη φυσική δραστηριότητα
- κάπνισμα
- αλκοόλ
- χαμηλή λήψη ασβεστίου
- χρόνια λήψη φαρμάκων (γλυκοκορτικοειδή, αντιπαροξυσμικά)
ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ
Η οστεοπόρωση είναι ασυμπτωματική πάθηση και χαρακτηρίζεται σιωπηλή νόσος. Τα κλινικά συμπτώματα της νόσου εκδηλώνονται με την πρόκληση των οστεοπορωτικών καταγμάτων και των παραμορφώσεων που αυτά προκαλούν. Τα οστεοπορωτικά κατάγματα είναι κατάγματα που προκαλούνται από χαμηλής έντασης βία, συχνά μετά από πτώση ή κατάγματα που προκαλούνται αυτόματα.
ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ
Διακρίνονται δύο τύποι οστεοπόρωσης, η ιδιοπαθής ή δευτεροπαθής. Η ιδιοπαθής κλινικά χωρίζεται σε τύπου Ι και τύπου ΙΙ. Η οστεοπόρωση τύπου Ι ή μετεμμηνοπαυσιακή παρατηρείται σε γυναίκες τα πρώτα 15 χρόνια μετά την εμμηνόπαυση, προσβάλλοντας τα σπογγώδη οστά, κυρίως τα σπονδυλικά σώματα και το περιφερικό άκρο της κερκίδας. Η οστεοπόρωση τύπου ΙΙ ή γεροντική, αφορά τόσο τις γυναίκες όσο και τους άνδρες μεγαλύτερης ηλικίας, άνω των 70 ετών, προσβάλλει τα φλοιώδη οστά, προκαλώντας κατάγματα των άνω και των κάτω άκρων, αυξάνοντας έτσι τη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα στα άτομα της τρίτης ηλικίας.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ
Το κριτήριο διάγνωσης για την οστεοπόρωση βασίζεται στη μέτρηση της οστικής πυκνότητας (BMD) . Η οστική πυκνότητα εκτιμάται με βάση το T-score, που περιγράφει τις σταθερές αποκλίσεις (SD) από τις οποίες η BMD του εξεταζόμενου ατόμου διαφέρει από αυτή υγιών νεαρών ατόμων. Η μέτρηση της οστικής πυκνότητας γίνεται με τη μέθοδο DXA και συχνότερα πραγματοποιούνται μετρήσεις στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης, τον αυχένα του μηριαίου και στο περιφερικό άκρο της κερκίδας.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) τα διαγνωστικά κριτήρια για την ταξινόμηση της οστεοπόρωσης, βασίζονται στις τιμές της BMD (T-score) και είναι τα εξής:
- Φυσιολογικά άτομα: T-score > -1.0
- Οστεοπενία: -2.5< T-score <-1.0
- Οστεοπόρωση: T-score <-2.5
Η μέτρηση της οστικής πυκνότητας πρέπει να γίνεται σε:
- γυναίκες άνω των 65 ετών
- μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες κάτω των 65 ετών που έχουν κίνδυνο κατάγματος
- περιεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με παράγοντες κινδύνου για κατάγματα
- άνδρες άνω των 70 ετών
- άνδρες κάτω των 70 ετών με παράγοντες κινδύνου για κατάγματα
- ενήλικες που έχουν υποστεί κάταγμα ευθραυστότητας
- ενήλικες που νοσούν από παθήσεις ή λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή που σχετίζονται με οστική απώλεια
- άτομα που λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή για οστεοπόρωση
- άτομα που λαμβάνουν θεραπεία για την παρακολούθηση του θεραπευτικού αποτελέσματος
- άτομα που δεν λαμβάνουν θεραπεία, αλλά έχουν ενδείξεις οστικής απώλειας.
Η λήψη ατομικού ιστορικού, η αξιολόγηση των παραγόντων κινδύνου, η κλινική εξέταση (πόνος, απώλεια αναστήματος, κυφωτική στάση), η ακτινολογική αξιολόγηση, ο βιοχημικός έλεγχος και φυσικά η μέτρηση οστικής πυκνότητας, είναι απαραίτητα στοιχεία για την διάγνωση της οστεοπόρωσης.
ΠΡΟΛΗΨΗ
Η πρόληψη είναι η αποτελεσματικότερη θεραπεία της οστεοπόρωσης. Η πρωτογενής πρόληψη στοχεύει στην απόκτηση υψηλότερης κορυφαίας οστικής πυκνότητας, καλύτερης ποιότητας των οστών, και στην αποφυγή παραγόντων που αυξάνουν την απώλεια του οστίτη ιστού. Η δευτερογενής πρόληψη αφορά την έγκαιρη διάγνωση της πάθησης, στα άτομα υψηλού κινδύνου. Η τριτογενής πρόληψη αφορά τα άτομα με εγκατεστημένη οστεοπόρωση, στοχεύοντας την πρόληψη νέων καταγμάτων. Για να γίνει αυτό κρίνεται απαραίτητη η πρόληψη των πτώσεων των ηλικιωμένων, η ισορροπημένη διατροφή, η μείωση του πόνου και η βελτίωση της κινητικότητας και της ισορροπίας του ατόμου.